ปติปูชิกา

อ.พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ในเมืองชื่อว่าสาวัตถี ทรงปรารภ ซึ่งหญิง ชื่อว่าปติปูชิกา ตรัสแล้ว ซึ่งพระธรรมเทศนา นี้ ว่า ปุปฺผานิ เหว ดังนี้เป็นต้น ฯ	0	¹“ปุปฺผานิ ²เหวาติ ³อิมํ ⁴ธมฺมเทสนํ ⁵สตฺถา ⁶สาวตฺถิยํ ⁷วิหรนฺโต ⁸ปติปูชิกํ ⁹นาม ¹⁰อิตฺถึ ¹¹อารพฺภ ¹²กเถสิ.

อ.เรื่องตั้งขึ้นพร้อมแล้ว ในเทวโลกชื่อว่าดาวดึงส์ ฯ	1	¹วตฺถุ ²ตาวตึสเทวโลเก ³สมุฏฺิตํ.

ได้ยินว่า อ.เทพบุตร ชื่อว่ามาลาภารีในเทวโลกชื่อว่าดาวดึงส์นั้น ผู้อันพันแห่งนางอัปสรแวดล้อมแล้ว ได้เข้าไปแล้ว สู่สวน ฯ	2	¹ตตฺถ ²กิร ³มาลาภารี ⁴นาม ⁵เทวปุตฺโต ⁶อจฺฉราสหสฺสปริวุโต ⁷อุยฺยานํ ⁸ปาวิสิ.

อ.เทพธิดา ท. มีร้อยห้าเป็นประมาณ ขึ้นแล้ว สู่ต้นไม้ ยังดอกไม้ ท. ให้ตกไปอยู่ ฯ	3	¹ปญฺจสตา ²เทวธีตโร ³รุกฺขํ ⁴อารุยฺห ⁵ปุปฺผานิ ⁶ปาเตนฺติ.

(อ.เทพธิดา ท.) มีร้อยห้าเป็นประมาณ ถือเอาแล้ว ซึ่งดอกไม้ ท. อันอันเทพธิดา ท. เหล่านั้น ให้ตกไปแล้ว ย่อมกระทำให้พอ ซึ่งเทพบุตร ท. ฯ	4	¹ปญฺจสตา ²ตาหิ ³ปาติตานิ ⁴ปุปฺผานิ ⁵คเหตฺวา ⁶เทวปุตฺตํ ⁷อลงฺกโรนฺติ.

ในเทพธิดา ท. เหล่านั้นหนา ฯ อ.เทพธิดา องค์หนึ่ง เคลื่อนแล้ว ที่กิ่งของต้นไม้นั่นเทียว ฯ	5	¹ตาสุ ²เอกา ³เทวธีตา ⁴รุกฺขสาขายเมว ⁵จุตา.

อ.สรีระ ดับแล้ว ราวกะ อ.เปลวแห่งประทีป ฯ	6	¹สรีรํ ²ทีปสิขา ³วิย ⁴นิพฺพายิ.

อ.เทพธิดานั้น ถือเอาแล้ว ซึ่งปฏิสนธิในเรือนแห่งตระกูล หลังหนึ่ง ในเมืองชื่อว่าสาวัตถี เป็นหญิงระลึกซึ่งชาติได้ ในกาลแห่งตนเกิดแล้ว เป็น ระลึกตามอยู่ ว่า อ.เรา เป็นภรรยา ของเทพบุตรชื่อว่ามาลาภารี ย่อมเป็น ดังนี้ อาศัยแล้ว ซึ่งความเจริญ กระทำแล้ว ซึ่งการบูชาด้วยวัตถุมีของหอมและระเบียบ เป็นต้น ปรารถนาแล้ว ซึ่งอันบังเกิดเฉพาะ ในสำนัก ของสามี ฯ	7	¹สา ²สาวตฺถิยํ ³เอกสฺมึ ⁴กุลเคเห ⁵ปฏิสนฺธึ ⁶คเหตฺวา ⁷ชาตกาเล ⁸ชาติสฺสรา ⁹หุตฺวา ¹⁰“มาลาภาริเทวปุตฺตสฺส ¹¹ภริยมฺหีติ ¹²อนุสฺสรนฺตี ¹³วุฑฺฒิมนฺวาย ¹⁴คนฺธมาลาทิปูชํ ¹⁵กตฺวา ¹⁶สามิกสฺส ¹⁷สนฺติเก ¹⁸อภินิพฺพตฺตึ ¹⁹ปฏฺเสิ.

อ.หญิงนั้นแม้ไปแล้ว สู่ตระกูลของบุคคลอื่น ในกาลแห่งตนมี- กาลฝน ๑๖ ถวายแล้ว (ซึ่งภัตร ท.) มีสลากภัตรและปักขิกภัตรและ- วัสสาวาสิกภัตรเป็นต้น ย่อมกล่าว ว่า (อ.ส่วนแห่งบุญ) นี้ เป็นปัจจัย จงเป็น เพื่อประโยชน์แก่อันบังเกิด ในสำนัก ของสามี ของเรา ดังนี้ ฯ	8	¹สา ²โสฬสวสฺสกาเล ³ปรกุลํ ⁴คตาปิ ⁵สลากภตฺต- ⁶ปกฺขิกภตฺตวสฺสาวาสิกาทีนิ ⁷ทตฺวา ⁸“อยํ ⁹เม ¹⁰สามิกสฺส ¹¹สนฺติเก ¹²นิพฺพตฺตนตฺถาย ¹³ปจฺจโย ¹⁴โหตูติ ¹⁵วทติ.

ครั้งนั้น อ.ภิกษุ ท. (รู้แล้ว) ว่า อ.หญิงนี้ ลุกขึ้นแล้ว ลุกขึ้นพร้อม แล้ว ย่อมปรารถนา ซึ่งผัวนั่นเทียว ดังนี้ กระทำแล้ว (ซึ่งคำ) ว่าปติปูชิกา ดังนี้ ให้เป็นชื่อ ของหญิงนั้น ฯ	9	¹อถสฺสา ²ภิกฺขู ³“อยํ ⁴อุฏฺาย ⁵สมุฏฺาย ⁶ปติเมว ⁷ปฏฺเตีติ ⁸“ปติปูชิกาติ ⁹นามํ ¹⁰กรึสุ.

อ.หญิงแม้นั้น ย่อมปฏิบัติ ซึ่งสาลาเป็นที่นั่ง ย่อมเข้าไปตั้งไว้ ซึ่งน้ำอันบุคคลพึงดื่ม ย่อมปูลาดซึ่งอาสนะ ท. เนืองนิจ ฯ	10	¹สาปิ ²นิพทฺธํ ³อาสนสาลํ ⁴ปฏิชคฺคติ ⁵ปานียํ ⁶อุปฏฺเปติ ⁷อาสนานิ ⁸ปญฺญาเปติ.

อ.มนุษย์ ท. แม้เหล่าอื่น เป็นผู้ใคร่เพื่ออันถวาย (ซึ่งภัตร ท.) มีสลากภัตร เป็นต้น (เป็น) นำมาแล้ว ให้อยู่ (ด้วยคำ) ว่า แน่ะแม่ อ.เธอ (ยังภัตร ท.) แม้เหล่านี้ พึงให้ถึงเฉพาะ แก่หมู่แห่งภิกษุ ดังนี้ ฯ	11	¹อญฺเญปิ ²มนุสฺสา ³สลากภตฺตาทีนิ ⁴ทาตุกามา ⁵“อมฺม ⁶อิมานิปิ ⁷ภิกฺขุสงฺฆสฺส ⁸ปฏิปาเทยฺยาสีติ ⁹อาหริตฺวา ¹⁰เทนฺติ.

อ.หญิงแม้นั้น มาอยู่ ไปอยู่ โดยทำนอง นั่น ได้เฉพาะแล้วซึ่งกุศล ธรรม ๕๖ ท. ในวาระแห่งย่างเท้าก้าวหนึ่ง ฯ	12	¹สาปิ ²เอเตน ³นิยาเมน ⁴อาคจฺฉนฺตี ⁵คจฺฉนฺตี ⁶เอกปทวาเร ⁷ฉปฺปญฺญาสกุสลธมฺเม ⁸ปฏิลภิ.

อ.สัตว์ผู้เกิดแล้วในครรภ์ ตั้งขึ้นพร้อมแล้ว ในท้อง ของหญิงนั้น ฯ	13	¹ตสฺสา ²กุจฺฉิยํ ³คพฺโภ ⁴สมุฏฺหิ.

อ.หญิงนั้น คลอดแล้ว ซึ่งบุตร โดยอันล่วงไปแห่งเดือนสิบ ฯ	14	¹สา ²ทสมาสจฺจเยน ³ปุตฺตํ ⁴วิชายิ.

(อ.หญิงนั้น) ได้แล้ว ซึ่งบุตร ท. ๔ คือ (ซึ่งบุตร) แม้อื่น (ซึ่งบุตร) แม้อื่น ในกาลเป็นที่ไป ด้วยเท้าแห่งบุตรนั้น ฯ	15	¹ตสฺส ²ปทสา ³คมนกาเล ⁴อญฺญมฺปิ ⁵อญฺญมฺปีติ ⁶จตฺตาโร ⁷ปุตฺเต ⁸ลภิ.

ในวันหนึ่ง อ.หญิงนั้น ถวายแล้ว ซึ่งทาน กระทำแล้ว ซึ่งการบูชา ฟังแล้ว ซึ่งธรรมรักษาแล้ว ซึ่งกาละ ด้วยโรค บางอย่าง อันบังเกิดแล้ว ในขณะนั้น ในกาลเป็นที่สุดลงรอบแห่งวัน บังเกิด แล้ว ในสำนักของสามี ของตนนั่นเทียว ฯ	16	¹สา ²เอกทิวสํ ³ทานํ ⁴ทตฺวา ⁵ปูชํ ⁶กตฺวา ⁷ธมฺมํ ⁸สุตฺวา ⁹สิกฺขาปทานิ ¹⁰รกฺขิตฺวา ¹¹ทิวสปริโยสาเน ¹²ตํขณํ ¹³นิพฺพตฺเตน ¹⁴เกนจิ ¹⁵โรเคน ¹⁶กาลํ ¹⁷กตฺวา ¹⁸อตฺตโน ¹⁹สามิกสฺเสว ²⁰สนฺติเก ²¹นิพฺพตฺติ.

(อ.เทพธิดา ท.) แม้เหล่านอกนี้ ย่อมกระทำให้พอ ซึ่งเทพบุตร ตลอดกาล มีประมาณเท่านี้นั่นเทียว ฯ	17	¹อิตราปิ ²เอตฺตกํ ³กาลํ ⁴เทวปุตฺตํ ⁵อลงฺกโรนฺติ ⁶เอว.

อ.เทพบุตร เห็นแล้ว ซึ่งเทพธิดานั้น กล่าวแล้ว ว่า อ.เธอ ย่อมไม่ปรากฏ จำเดิมในเวลาเช้า อ.เธอ เป็นหญิงไปแล้ว ในที่ไหน ย่อมเป็น ดังนี้ ฯ	18	¹เทวปุตฺโต ²ตํ ³ทิสฺวา ⁴“ตฺวํ ⁵ปาโต ⁶ปฏฺาย ⁷น ⁸ทิสฺสสิ, ⁹กุหึ ¹⁰คตาสีติ ¹¹อาห.

อ.เทพธิดา กล่าวแล้วว่า อ.ดิฉัน เป็น ผู้เคลื่อนแล้ว ย่อมเป็น ดังนี้ (อ.เทพบุตร กล่าวแล้ว) ว่า อ.เธอ กล่าวแล้ว ซึ่งคำอะไร ดังนี้ ฯ	19	¹“จุตามฺหิ ²สามีติ.

(อ.เทพธิดา กล่าวแล้ว) ว่า ข้าแต่นาย (อ.เรื่อง) นั่น (ย่อมเป็น) อย่างนี้ ดังนี้ ฯ	20	¹“กึวเทสีติ.

(อ.เทพบุตร ถามแล้ว) ว่า (อ.เธอ) เป็นหญิงบังเกิดแล้ ว ในที่ไหน ย่อมเป็น ดังนี้ ฯ	21	¹“เอวเมตํ ²สามีติ.

(อ.เทพธิดา กล่าวแล้ว) ว่า (อ.ดิฉัน เป็นหญิงบังเกิดแล้ว) ในเรือน แห่งตระกูล ในเมืองชื่อว่าสาวัตถี (ย่อมเป็น) ดังนี้ ฯ	22	¹“กุหึ ²นิพฺพตฺตาสีติ.

(อ.เทพบุตร ถามแล้ว) ว่า อ.เธอเป็นหญิงดำรงอยู่แล้ว ในเมืองชื่อว่าสาวัตถีนั้น สิ้นกาล มีประมาณเท่าไร ย่อมเป็นดังนี้ ฯ	23	¹“ทสมาสจฺจเยน ²มาตุกุจฺฉิโต ³นิกฺขมิตฺวา ⁴โสฬส- ⁵วสฺสกาเล ⁶ปติกุลํ ⁷คนฺตฺวา ⁸จตฺตาโร ⁹ปุตฺเต ¹⁰วิชายิตฺวา ¹¹ทานาทีนิ ¹²ปุญฺญานิ ¹³กตฺวา ¹⁴ตุมฺเห ¹⁵ปฏฺเตฺวา ¹⁶อาคนฺตฺวา ¹⁷ตุมฺหากเมว ¹⁸สนฺติเก ¹⁹นิพฺพตฺตมฺหิ ²⁰สามีติ.

(อ.เทพธิดากล่าวแล้ว) ว่า ข้าแต่นาย อ.ดิฉัน เป็นหญิงออกแล้ว จากท้องของมารดา โดยอันล่วงไปแห่งเดือนสิบ ไปแล้ว สู่ตระกูลแห่งผัว ในกาลแห่งตน มีกาลฝน ๑๖ คลอดแล้ว ซึ่งบุตร ท. ๔ กระทำแล้ว ซึ่งบุญ ท. มีทานเป็นต้น ปรารถนาแล้วซึ่งทาน ท. มาแล้ว บังเกิดแล้ว ในสำนัก ของท่าน ท. นั่นเทียว ย่อมเป็น ดังนี้ ฯ	24	¹“มนุสฺสานํ ²กิตฺตกํ ³อายุนฺติ.

(อ.เทพบุตร ถามแล้ว) ว่า อ.อายุ ของมนุษย์ ท. มีประมาณเท่าไร ดังนี้ ฯ	25	¹“วสฺสสตมตฺตนฺติ.

(อ.เทพธิดา กล่าว- แล้ว) ว่า (อ.อายุ ของมนุษย์ ท.) มีร้อยแห่งเป็นประมาณ ดังนี้ ฯ	26	¹“เอตฺตกเมวาติ.

(อ.เทพบุตร ถามแล้ว) ว่า (อ.อายุของมนุษย์ ท.) มีประมาณเท่า นี้นั่นเทียวหรือ ดังนี้ ฯ	27	¹“อาม ²สามีติ.

(อ.เทพธิดา กล่าวแล้ว) ว่า ข้าแต่นาย จ้ะ (อ.อย่างนั้น) ดังนี้ ฯ	28	¹“เอตฺตกํ ²อายุํ ³คเหตฺวา ⁴นิพฺพตฺตา ⁵มนุสฺสา ⁶กินฺนุ ⁷โข ⁸สุตฺตปฺปมตฺตา ⁹กาลํ ¹⁰อติกฺกาเมนฺติ, ¹¹อุทาหุ ¹²ทานาทีนิ ¹³ปุญฺญานิ ¹⁴กโรนฺตีติ.

(อ.เทพบุตร ถามแล้ว ว่า อ.มนุษย์ ท. ผู้ถือเอาแล้วซึ่งอายุ มีประมาณเท่านี้ บังเกิดแล้ว เป็นผู้ประมาท แล้วเพียงดังหลับแล้ว (เป็น) ยังกาล ย่อมให้ก้าวล่วง หรือหนอแล, หรือว่า (อ.มนุษย์ ท.ย่อมกระทำ ซึ่งบุญ ท. มีทานเป็นต้น ดังนี้ ฯ	29	¹“กึ ²วเทถ ³สามิ, ⁴อสงฺเขยฺยํ ⁵อายุํ ⁶คเหตฺวา ⁷นิพฺพตฺตา ⁸วิย ⁹อชรามรา ¹⁰วิย ¹¹นิจฺจปฺปมตฺตา ¹²มนุสฺสาติ.

(อ.เทพธิดา กล่าวแล้ว) ว่า ข้าแต่นาย อ.ท่าน ท. ย่อมกล่าว ซึ่งคำ อะไร, อ.มนุษย์ ท. เป็นผู้ประมาทแล้วเนืองนิตย์เป็นราวกะว่าผู้ถือ เอาแล้ว ซึ่งอายุ มีอสงไขยเป็นประมาณบังเกิดแล้ว เป็นราวกะว่าผู้ ไม่แก่และไม่ตาย (ย่อมเป็น) ดังนี้ อ.ความสลดใหญ่ ได้เกิดขึ้นแล้ว แก่เทพบุตรชื่อว่ามาลาภารี ว่า ได้ยินว่า อ.มนุษย์ ท. ผู้ถือเอาแล้ว ซึ่งอายุ มีร้ อยแห่งปี เป็นประมาณ บังเกิดแล้ว ประมาทแล้ว นอนแล้ว ย่อมประพฤติหลับ, อ.มนุษย์ ท. จักพ้น จากทุกข์ ในกาลไร หนอ แล ดังนี้ ฯ	30	¹มาลาภาริเทวปุตฺตสฺส ²มหาสํเวโค ³อุทปาทิ ⁴“วสฺสสตมตฺตํ ⁵อายุํ ⁶คเหตฺวา ⁷นิพฺพตฺตา ⁸มนุสฺสา ⁹กิร ¹⁰ปมตฺตา ¹¹นิปชฺชิตฺวา ¹²นิทฺทายนฺติ, ¹³กทา ¹⁴นุ ¹⁵โข ¹⁶ทุกฺขา ¹⁷มุจฺจิสฺสนฺตีติ.

(อ.พระธรรมสังคาหกาจารย์ กล่าวแล้ว) ว่า ก็ อ.ร้อยแห่งปี ของเรา ท. เป็นคืนและวันหนึ่ง ของเทพ ท. ผู้อยู่ในภพชื่อว่า ดาวดึงส์ (ย่อมเป็น), อ.ราตรี ท. ๓๐ โดยราตรี นั้น เป็นเดือน (ย่อมเป็น), (อ.กาล) อันประกอบแล้วด้วยเดือน ๑๒ โดยเดือน นั้น เป็นปี (ย่อมเป็น), อ.พันแห่งปี อันเป็นทิพย์ โดยปี นั้น เป็น ประมาณแห่งอายุ (ย่อมเป็น) ฯ	31	¹อมฺหากํ ²ปน ³วสฺสสตํ ⁴ตาวตึสานํ ⁵เทวานํ ⁶เอโก ⁷รตฺตินฺทิโว, ⁸ตาย ⁹รตฺติยา ¹⁰ตึส ¹¹รตฺติโย ¹²มาโส, ¹³เตน ¹⁴มาเสน ¹⁵ทฺวาทสมาสิโก ¹⁶สํวจฺฉโร, ¹⁷เตน ¹⁸สํวจฺฉเรน ¹⁹ทิพฺพํ ²⁰วสฺสสหสฺสํ ²¹อายุปฺปมาณํ.

(อ.พันแห่งปี อันเป็นทิพย์) นั้น เป็นโกฏิแห่งปี ๓ ด้วย เป็น- แสนแห่งปี ๖๐ ด้วย * โดยการนับแห่งมนุษย์ (ย่อมเป็น) ; เพราะ- เหตุนั้น แม้ อ.วันหนึ่ง ของเทพบุตรนั้น ไม่ก้าวล่วงแล้ว เป็นกาล เช่นกับด้วยกาลครู่หนึ่งเทียว ได้เป็นแล้ว ฯ	32	¹ตํ ²มนุสฺสคณนาย ³ติสฺโส ⁴วสฺสโกฏิโย ⁵สฏฺี ⁶จ ⁷วสฺสสตสหสฺสานิ; ⁸ตสฺมา ⁹ตสฺส ¹⁰เทวปุตฺตสฺส ¹¹เอกทิวโสปิ ¹²นาติกฺกนฺโต ¹³มุหุตฺตสทิโสว ¹⁴กาโล ¹⁵อโหสิ.

ชื่อ อ.ความประมาท (แห่งสัตว์ ท.) ผู้มีอายุน้อย อย่างนี้ ไม่ควรแล้ว เกินเปรียบ ดังนี้ ฯ	33	¹เอวํ ²อปฺปายุกานํ ³ปมาโท ⁴นาม ⁵อติวิย ⁶อยุตฺโตติ.

ในวันรุ่งขึ้น อ.ภิกษุ ท. เข้าไปแล้ว สู่บ้าน เห็นแล้ว ซึ่งศาลา เป็นที่นั่ง อันอันหญิงนั้นไม่ปฏิบัติแล้ว ซึ่งอาสนะ ท. อันอันหญิงนั้น ไม่ปูลาดแล้ว ซึ่งน้ำอันบุคคลพึงดื่ม อันอันหญิงนั้นไม่เข้าไปตั้งไว้ แล้ว กล่าวแล้ว ว่า อ.นางปติปูชิกา (ไปแล้ว) ในที่ไหน ดังนี้ ฯ	34	¹ปุนทิวเส ²ภิกฺขู ³คามํ ⁴ปวิฏฺา ⁵อาสนสาลํ ⁶อปฺปฏิชคฺคิตํ ⁷อาสนานิ ⁸อปฺปญฺญตฺตานิ ⁹ปานียํ ¹⁰อนุปฏฺปิ ¹¹ตํ ¹²ทิสฺวา ¹³“กหํ ¹⁴ปติปูชิกาติ ¹⁵อาหํสุ.

(อ.ชน ท. กล่าวแล้ว) ว่า ข้าแต่ท่านผู้เจริญ อ.ท่าน ท. จักเห็น ซึ่งนางปติปูชิกานั้น ในที่ไหน, ครั้นเมื่อพระผู้เป็นเจ้า ท. ฉันแล้ว ไปแล้ว ในวันวาน, (อ.นางปติปูชิกานั้น) ตายแล้ว ในสมัยเป็นที่สิ้น ไปแห่งวัน ดังนี้ ฯ	35	¹“ภนฺเต ²กหํ ³ตุมฺเห ⁴ตํ ⁵ทกฺขิสฺสถ, ⁶หีโย ⁷อยฺเยสุ ⁸ภุญฺชิตฺวา ⁹คเตสุ, ¹⁰สายณฺหสมเย ¹¹มตาติ.

อ.ภิกษุผู้เป็นปุถุชน ท. ฟังแล้ว ซึ่งคำนั้น ระลึกถึงแล้ว ซึ่งอุปการะ ของนางปติปูชิกานั่น ไม่ได้อาจแล้ว เพื่ออันทรงไว้พร้อม ซึ่งน้ำตา ท., อ.ธรรมสังเวช ได้เกิดขึ้นแล้ว แก่พระขีณาสพ ท. ฯ	36	¹ตํ ²สุตฺวา ³ปุถุชฺชนภิกฺขู ⁴เอติสฺสา ⁵อุปการํ ⁶สรนฺตา ⁷อสฺสูนิ ⁸สนฺธาเรตุํ ⁹นาสกฺขึสุ, ¹⁰ขีณาสวานํ ¹¹ธมฺมสํเวโค ¹²อุทปาทิ.

อ.ภิกษุ ท. เหล่านั้น กระทำแล้ว ซึ่งกิจด้วยภัตร ไปแล้ว สู่วิหาร ถวายบังคมแล้ว ซึ่งพระศาสดา ทูลถามแล้ว ว่า ข้าแต่พระองค์- ผู้เจริญ อ.อุบาสิกา ชื่อว่าปติปูชิกา ลุกขึ้นแล้ว ลุกขึ้นพร้อมแล้ว กระทำแล้ว ซึ่งบุญ ท. มีประการต่าง ๆ ปรารถนาแล้ว ซึ่งสามีนั่นเทียว, ในกาลนี้ อ.อุบาสิกานั้น ตายแล้ว บังเกิดแล้ว ในที่ไหน หนอ แล ดังนี้ ฯ	37	¹เต ²ภตฺตกิจฺจํ ³กตฺวา ⁴วิหารํ ⁵คนฺตฺวา ⁶สตฺถารํ ⁷วนฺทิตฺวา ⁸ปุจฺฉึสุ ⁹“ภนฺเต ¹⁰ปติปูชิกา ¹¹นาม ¹²อุปาสิกา ¹³อุฏฺาย ¹⁴สมุฏฺาย ¹⁵นานปฺปการานิ ¹⁶ปุญฺญานิ ¹⁷กตฺวา ¹⁸สามิกเมว ¹⁹ปฏฺเสิ, ²⁰สา ²¹อิทานิ ²²มตา, ²³กหํ ²⁴นุ ²⁵โข ²⁶นิพฺพตฺตาติ.

(อ.พระศาสดา ตรัสแล้ว) ว่า ดูก่อนภิกษุ ท. (อ.อุบาสิกานั้น บังเกิดแล้ว) ในสำนัก ของสามี ของตนนั่นเทียว ดังนี้ ฯ	38	¹อตฺตโน ²สามิกสฺเสว ³สนฺติเก ⁴ภิกฺขเวติ.

(อ.ภิกษุ ท.) (กราบทูลแล้ว) ว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ (อ.อุบาสิกานั้น ปรารถนาแล้ว ซึ่งสามี นั่น หามิได้, ชื่อ อ.เทพบุตร ชื่อว่ามาลาภารี ในภพชื่อว่าดาวดึงส์ เป็นสามี ของอุบาสิกานั้น (ย่อมเป็น), อ.อุบาสิกานั้น เคลื่อนแล้ว จากที่เป็นที่ประดับซึ่ง ดอกไม้ ของเทพบุตรนั้น ไปแล้ว บังเกิดแล้ว ในสำนัก ของเทพ บุตรนั้นนั่นเทียว อีก ดังนี้ ฯ	39	¹“นตฺถิ ²ภนฺเต ³สามิกสฺส ⁴สนฺติเกติ. ¹“น ²สา ³ภิกฺขเว ⁴เอตํ ⁵สามิกํ ⁶ปฏฺเสิ, ⁷ตาวตึสภวเน ⁸ตสฺสา ⁹มาลาภาริเทวปุตฺโต ¹⁰นาม ¹¹สามิโก, ¹²สา ¹³ตสฺส ¹⁴ปุปฺผปิ ¹⁵ลนฺธนฏฺานโต ¹⁶จวิตฺวา ¹⁷ปุน ¹⁸คนฺตฺวา ¹⁹ตสฺเสว ²⁰สนฺติเก ²¹นิพฺพตฺตาติ.

(อ.ภิกษุ ท. กราบทูลแล้ว) ว่า ข้าแต่ พระองค์ผู้เจริญ ได้ยินว่า อ.อย่างนั้นหรือ ดังนี้ ฯ	40	¹“เอวํ ²กิร ³ภนฺเตติ.

(อ.พระศาสดา ตรัสแล้ว) ว่า ดูก่อนภิกษุ ท. เออ (อ.อย่างนั้น) ดังนี้ ฯ	41	¹“อาม ²ภิกฺขเวติ.

(อ.ภิกษุ ท. กราบทูลแล้ว) ว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ โอ! อ.ชีวิต ของสัตว์ ท. นิดหน่อย, อ.อุบาสิกา อังคาสแล้ว ซึ่ง- ข้าพระองค์ ท. ในเวลาเช้าเทียว ตายแล้ว ด้วยพยาธิอันเกิดขึ้นแล้ว ในเวลาเย็น ดังนี้ ฯ	42	¹อโห ²ปริตฺตํ ³ภนฺเต ⁴สตฺตานํ ⁵ชีวิตํ, ⁶ปาโตว ⁷อมฺเห ⁸ปริวิสิตฺวา ⁹สายํ ¹⁰อุปฺปนฺนพฺยาธินา ¹¹มตาติ.

อ.พระศาสดา ตรัสแล้ว ว่า ดูก่อนภิกษุ ท. เออ ชื่อ อ.ชีวิต ของสัตว์ ท. นิดหน่อย, เพราะเหตุนั้นนั่นเทียว (อ.มัจจุ) ผู้กระทำซึ่ง ที่สุด ยังสัตว์ ท. เหล่านี้ ผู้ไม่อิ่มแล้วด้วยวัตถุกาม ท. ด้วยนั่นเทียว ด้วยกิเลสกาม ท. ด้วย ให้เป็นไปแล้ว ในอำนาจ ของตน พาเอา (ซึ่งสัตว์ ท.) ผู้คร่ำครวญอยู่ ผู้ร่ำไรอยู่ ไปอยู่ ดังนี้ ตรัสแล้วซึ่งพระ คาถานี้ว่า (อ.มัจจุ) ผู้กระทำซึ่งที่สุด ย่อมกระทำ ซึ่งนระ ผู้เลือก- เก็บอย ู ่ ซึ่งดอกไม้ ท. นั่นเทียว ผ ู ้มีใจข้องแล้วโดย- อาการมีอย่างต่าง ๆ ผู้ไม่อิ่มแล้ว ในกาม ท. นั่นเทียว สู ่อำนาจ ดังนี้ ฯ	43	¹สตฺถา ²“อาม ³ภิกฺขเว ⁴ปริตฺตํ ⁵สตฺตานํ ⁶ชีวิตํ ⁷นาม, ⁸เตเนวิเม ⁹สตฺเต ¹⁰วตฺถุกาเมหิ ¹¹เจว ¹²กิเลส- ¹³กาเมหิ ¹⁴จ ¹⁵อติตฺเต ¹⁶เอว ¹⁷อนฺตโก ¹⁸อตฺตโน ¹⁹วเส ²⁰วตฺเตตฺวา ²¹กนฺทนฺเต ²²ปริเทวนฺเต ²³คเหตฺวา ²⁴คจฺฉตีติ ²⁵วตฺวา ²⁶อิมํ ²⁷คาถมาห ²⁸“ปุปฺผานิ ²⁹เหว ³⁰ปจินนฺตํ ³¹พฺยาสตฺตมนสํ ³²นรํ ³³อติตฺตํเยว ³⁴กาเมสุ ³⁵อนฺตโก ³⁶กุรุเต ³⁷วสนฺติ.

(อ.อรรถ) ว่า ผู้เลือกเก็บอยู่ ซึ่งดอกไม้คือกามคุณ ท. อัน เนื่องเฉพาะแล้วด้วยอัตภาพด้วยนั่นเทียว อันเนื่องเฉพาะแล้ว ด้วยเครื่องอุปกรณ์ด้วย ราวกะ อ.นายมาลาการ (เลือกเก็บอยู่) ซึ่งดอกไม้ต่างๆ ท. ในสวนแห่งดอกไม้ (ดังนี้ ในบท ท.) เหล่านั้น หนา (แห่งบาทแห่งพระคาถา) ว่า ปุปฺผานิ เหว ปจินนฺตํ ดังนี้ ฯ	44	¹ตตฺถ ²“ปุปฺผานิ ³เหว ⁴ปจินนฺตนฺติ: ⁵ปุปฺผาราเม ⁶มาลากาโร ⁷นานาปุปฺผานิ ⁸วิย ⁹อตฺตภาวปฺ- ¹⁰ปฏิพทฺธานิ ¹¹เจว ¹²อุปกรณปฺปฏิพทฺธานิ ¹³จ ¹⁴กามคุณ- ¹⁵ปุปฺผานิ ¹⁶โอจินนฺตเมว.

(อ.อรรถ) ว่า ผู้มีใจซ่านไปแล้ว โดยอาการมีอย่างต่างๆ (ในอารมณ์ ท.) อันไม่ถึงพร้อมแล้ว ด้วยอำนาจแห่งความปรารถนา (ในอารมณ์ ท.) อันถึงพร้อมแล้ว ด้วยอำนาจแห่งความยินดี (ดังนี้ แห่งบาทแห่งพระคาถา) ว่า พฺยาสตฺตมนส นรํ ดังนี้ ฯ	45	¹พฺยาสตฺตมนสํ ²นรนฺติ: ³อสมฺปตฺเตสุ ⁴ปตฺถนาวเสน ⁵สมฺปตฺเตสุ ⁶เคธวเสน ⁷วิวิเธนากาเรน ⁸อาสตฺตจิตฺตํ.

(อ.อรรถ) ว่า เป็นผู้ไม่อิ่มแล้ว ในวัตถุกามและกิเลสกาม ท. ด้วยการแสวงหาบ้าง ด้วยการได้เฉพาะบ้าง ด้วยการใช้สอยบ้าง ด้วยการเก็บไว้บ้างนั่นเทียว มีอยู่ (ดังนี้ แห่งบาทแห่งพระคาถา) ว่า อติตฺตเยว กาเมสุ ดังนี้	46	¹อติตฺตํเยว ²กาเมสูติ: ³วตฺถุกามกิเลสกาเมสุ ⁴ปริเยสเนนปิ ⁵ปฏิลาเภนปิ ⁶ปริโภเคนปิ ⁷นิธาเนนปิ ⁸อติตฺตํ ⁹เอว ¹⁰สมานํ.

(อ.อรรถ) ว่า (อ.มัจจุ) ผู้กระทำซึ่งที่สุด อันบัณฑิตนับพร้อม แล้วว่าความตาย พาเอา (ซึ่งนระ) ผู้คร่ำครวญอยู่ ผู้ร่ำไรอยู่ ไปอยู่ (ยังนระนั้น) ย่อมให้ถึง ซึ่งอำนาจ ของตน ดังนี้ (แห่งบาทแห่งพระ คาถา) ว่า อนฺตโก กุรุเต วสํ ดังนี้ ฯ	47	¹อนฺตโก ²กุรุเต ³วสนฺติ ⁴มรณสงฺขาโต ⁵อนฺตโก ⁶กนฺทนฺตํ ⁷ปริเทวนฺตํ ⁸คเหตฺวา ⁹คจฺฉนฺโต ¹⁰อตฺตโน ¹¹วสํ ¹²ปาเปตีติ ¹³อตฺโถ.

ในกาลเป็นที่สุดลงแห่งเทศนา (อ.ชน ท.) มาก บรรลุแล้ว (ซึ่งอริยผล ท.) มีโสดาปัตติผลเป็นต้น ฯ	48	¹เทสนาวสาเน ²พหู ³โสตาปตฺติผลาทีนิ ⁴ปาปุณึสุ.

อ.เทศนา เป็นเทศนาเป็นไปกับด้วยวาจามีประโยชน์ เกิดแล้ว แก่มหาชน ดังนี้แล ฯ	49	¹เทสนา ²มหาชนสฺส ³สาตฺถิกา ⁴ชาตาติ.

อ.เรื่องแห่งหญิงชื่อว่าปติปชิกา (จบแล้ว) ฯ	50	¹ปติป ²ชิกาวตฺถุ.